પ્રેરણાદાયક લેખ : તા - ૦૭/૦૩/૨૦૧૮ અને બુધવાર

હજારો મુખ – મૃગેશ શાહ

હમણાં થોડા દિવસ અગાઉ બહારગામથી પરત ફરતાં હું વડોદરા બસ-સ્ટેશને ઊતર્યો અને રિક્ષા લીધી. રિક્ષાવાળો ભારે બોલકણો નીકળ્યો. સ્ટેશનથી ઘર સુધીના આશરે પંદર મિનિટના અંતરમાં તો એણે જાણે દેશભરની તમામ સમસ્યાઓ વિશે એક નાનકડું વક્તવ્ય આપી દીધું ! એમાં મારે તો ફરજિયાત શ્રોતા બનીને સાંભળવાનું જ હતું. સૌથી પહેલાં તો એણે મીટર ના પાડ્યું.

મેં પૂછ્યું : ‘આમ કેમ, ભાઈ ?’

તો કહે : ‘આ તો મેં ઝાડ નીચે ખાલી રિક્ષા ઊભી રાખી હતી. હવે આ ડિવાઈડર ગોળ ફરીને અહીં સામે છેડે આવીશું ત્યારથી જ તમારું મીટર શરૂ થયું કહેવાય, એટલે એ વખતે હું મીટર પાડીશ.’ હું મનોમન બોલ્યો કે ‘ગજબ છે ભાઈ ! વાહ.’

એ પછી તો એણે નાની-મોટી ગલીઓમાંથી રિક્ષા સડસડાટ લેવા માંડી. એટલું જ અસ્ખલિત એનું બોલવાનું પણ ચાલુ રહ્યું. મને કહે : ‘હવે આ જુઓ. ઘોંઘાટિયા તહેવારો આવ્યા. ચારે બાજુ ઘોંઘાટ થશે. આ બધી શેરીઓમાં ગણપતિ બેસાડ્યા છે, એ શેની માટે ખબર છે ?’

‘ના…’ મેં કહ્યું… કારણ કે મારે તો બોલવાનું હતું જ નહિ !

‘એ બહાને નાચ-ગાન અને પાર્ટી. ગણપતિ બેસાડીને લોકો ડાન્સ કરશે. મોટે મોટેથી ગીતો વગાડશે. હજી નવરાત્રિ તો ઊભી જ છે. ફરવાનું લાયસન્સ ! મને શું લાગે છે… તમને કહું, સા’બ ?’
‘શું ?’

‘જગતના બધા ધર્મો બાજુએ મૂકીને માનવધર્મની વાત કરવી જોઈએ, ખરું કે નહીં ?’

‘હા એ તો છે….’

‘એ જ ને ! આટલા પૈસા ઊઘરાવીને પોતાની સોસાયટીનો રસ્તો કોઈ સરખો કરી શકતાં નથી. આ જુઓ કેટલા ખાડા છે ! પછી કંઈ પણ થાય કે વાંક સરકારનો કાઢી બેસી રહેવાનું…. શું થાય ? આ શિક્ષિતોમાં સંપ જ નથી. દરેકને પોતાની ડિગ્રીઓનો અહંકાર નડે છે…. ’

‘જી…..’ હું મનોમન ગણતો હતો કે આટલા વાર્તાલાપમાં સમાજદર્શન, ધર્મ, શિક્ષણ, રાજકારણ અને કેટકેટલા વિષયો આવી ગયા !

એટલામાં તો રિક્ષા મુખ્ય રસ્તા પર આવી ગઈ.

અચાનક એણે બહાર આંગળી ચીંધીને વિષય બદલ્યો, મને કહે : ‘આ જુઓ… આ જુઓ… આ છોકરીઓના કપડાં જુઓ ! છે કશી શરમ ? પછી કહે છે કે અમે હેરાન થઈએ છીએ… તે થાઓ જ ને ! એ જ લાગના છો ! માતાપિતા પાછો એનો ગર્વ લે છે, અને કહેવાય છે પાછા સંસ્કારી કુટુંબના ! આવા સંસ્કાર ? માતાપિતાય આખો દિવસ ટીવીમાં એ જ જુએ અને એમ માને કે પોતાના સંતાનો મોર્ડન થઈ ગયા છે !’ હું વિચારતો હતો કે આ માણસ લોકોના જીવનનો અભ્યાસી લાગે છે. કંઈક વાંચતો પણ હશે, પણ હજી કંઈ એ વિશે બોલ્યો નથી. ત્યાં તો એણે એ જ વાત કરી :

‘આ એમના કહેવાતા મોર્ડન સંતાનો કંઈક સારું વાંચતા હશે ખરા ?’

‘વાહ…વાહ.. વારી જાઉં…’ એમ હું એકદમ ધીમેથી બોલ્યો.

ત્યાં તો ઘર આવ્યું એટલે એમણે રેટકાર્ડ પ્રમાણે બરાબર યોગ્ય પૈસા લીધા. પછી ધીમેથી મને કહ્યું : ‘આવું છે બધું દુનિયામાં…. એની વચ્ચે આપણે તો ફરતા રહેવાનું છે… ખરું ને ?’

‘હા… એકદમ ખરું’ મેં બેગ હાથમાં લેતાં કહ્યું. એ ભાઈએ રિક્ષા વળાવી ત્યાં સુધી હું તેમને જોઈ વિચારતો રહ્યો કે પેલો સુપ્રસિદ્ધ મંત્ર એકદમ સાચો છે જે કહે છે કે ‘ઈશ્વરના હજારો મુખ છે….’ એ કોઈ પણ મુખથી બોલી શકે છે. જો કાન વ્યવસ્થિત હોય તો સાંભળી શકાય.